Jolanda Zwoferink: 'Als organist móet je iets met het geloof hebben'
Welke orgels zijn het meest geschikt om de muziek van Bach op te spelen? Volgens organist Jolanda Zwoferink – die promoveerde op ‘het Bach orgel’ - moeten we daarvoor in Midden-Duitsland zijn. Voor de podcast ‘Alle registers open’ kiest ze het orgel in de Bovenkerk in Kampen.
Als Elsbeth Gruteke Jolanda opzoekt in de Bovenkerk, ziet ze een vrouw achter het orgel met hoge hakken. ‘Dat speelt lekker’, vertelt Jolanda enthousiast. ‘Ik was op zoek naar een goede orgelschoen en kwam erachter dat je dan het beste iets met een hoge hak aan kunt trekken. Ze lacht. ‘Bach droeg ook hoge hakken – dat was in die tijd gebruikelijk voor mannen’.
Bach
Haar fascinatie voor Bach is iets van de afgelopen tien jaar. ‘Ik heb onderzoek gedaan naar Bach en het Bach-orgel’, vervolgt Jolanda. ‘Lang hield ik mij bezig met moderne, symfonische muziek. Bach bleek heel moeilijk om te spelen, want je speelt het eigenlijk nooit goed. Iedereen zegt weer dat je het op een andere manier moet spelen. Maar ik realiseerde me ook dat Bach voor een organist onmisbaar is. Mijn vader, een enorme Bach liefhebber, moedigde me aan om een Bach-cd te maken.’
Conservatorium
Het was ook haar vader van wie ze orgelles kreeg. ‘Hij was een goede organist, die ook lesgaf in de avonduren. Als baby kroop ik al onder het orgel. Het orgel is me met de paplepel ingegoten’, blikt Jolanda terug. Toch was het niet vanzelfsprekend dat ze naar het conservatorium ging. ‘Ik spiegelde me meer aan mijn moeder, die in een verpleeghuis werkte. Ook ik kwam in de verzorging terecht en heb dat met veel plezier gedaan. Toch bleef de muziek altijd aan mij trekken. Ik bezocht regelmatig concerten van Arie Keijzer in de Grote Kerk in Dordrecht. Na een kerkdienst vroeg ik of hij me les wilde geven. Hij vond dat zo leuk en adviseerde mij toelatingsexamen te doen voor het conservatorium in Rotterdam. Daar werd ik aangenomen. Toch kon ze pas ná die opleiding echt zichzelf zijn, vertelt ze: ‘Bijvoorbeeld als het ging om het spelen van Bach. Ik dacht: laat ik het eens anders spelen. Later kreeg ik het kenmerk van eigenzinnigheid en dat klopt ook wel.’
Geloof
‘Als je als organist in een kerkdienst speelt, vind ik wel dat je iets met geloof moet hebben. Kerkmuziek is zó van onschatbare waarde, dat voegt zoveel toe aan je geloofsleven. Muziek speel je vanuit je ervaringen, de dingen die je meemaakt in het leven. Dan kunnen bij mij wel eens de tranen komen. Door de eeuwen heen hebben mensen altijd zo hun geloof beleefd – dat is bijzonder.’
In deze aflevering van Alle Registers Open hoor je verschillende stukken van Bach: Pedal-Exercitium, BWV 598, Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ, BWV 639, Canzona in d-klein, BWV 588, O Mensch, bewein dein Sünde gross, BWV 622, Allein Gott in der Höh sei Ehr, BWV 662 en het slotstuk uit Partita diverse sopra ‘Sei gegrüsset, Jesu gütig’, BWV 768.
Geschreven door
Esther Tims-Van Helden
