Jaap Zwart: ‘Ik vind vrijwel alle componisten geweldig’
‘Ik leerde orgelspelen door te kijken en af te luisteren’, vertelt Jaap Zwart. Hij is de derde organist in een generatie van organisten. Zijn opa Jan Zwart was door heel Nederland bekend doordat de NCRV zijn orgelspel op de radio uitzond. Elsbeth Gruteke ontmoet Jaap in de Grote Kerk in Harderwijk.
Jaap heeft warme herinneringen aan zijn jeugd, die doordrongen was van muziek: ‘Ik kom uit een fantastisch gezin met acht kinderen. Mijn vader speelde orgel, mijn moeder zong liederen van Schubert, Schumann en Bach. Ik had vier broers die ook allemaal orgel spelen en de anderen hielden zich bezig met zingen. Het was een gouden tijd.’
Het diepe
‘Het ging allemaal op een natuurlijke manier’, vervolgt Jaap. ‘Ik ben eigenlijk een type geweest die nooit les heeft gehad, maar het allemaal geleerd heeft door te doen. Ik zag mijn vader spelen bij koren en concerten. En toen ik vijf was, realiseerde ik me al hoe prachtig dat was. Doordat ik zo gefascineerd was door hoe mijn vader de pedalen met zijn voeten bespeelde, vergat ik wel eens de registers open te trekken. Hij gooide me regelmatig in het diepe. Zo gaf hij me bijvoorbeeld een boekje met noten en zei: succes ermee. Of hij zei ineens: volgende week moet je een koor dirigeren. Je wordt om half zeven opgehaald. Ik mocht het zelf uitzoeken. Maar daar heb ik zoveel van geleerd.’
Conservatorium
‘Ik heb niet getwijfeld over het conservatorium. We kregen les van Simons Janssen, ik was zijn allerlaatste leerling. Het was een zeer ervaren muzikant. Bij hem heb ik ook veel dingen afgekeken. Hij duwde mij in het vak doordat ik in diensten mocht spelen en koren mocht begeleiden. Eigenlijk dezelfde aanpak als mijn vader had. Ik volgde verschillende lessen; orgel, piano en muziektheorie. Ik kan van heel veel verschillende stijlen genieten. Een heleboel organisten hebben één organist waar ze fan van zijn. Ik vind vrijwel alle componisten geweldig. Als je de muziek zelf gaat waarderen, meer dan de theorie, kan je overal van genieten.’
Muziek en geloof
Als Elsbeth Jaap de vraag stelt of geloof en muziek voor hem met elkaar te maken hebben, antwoordt hij bevestigend. ‘Ik zie muziek net als de scheppingsorde. Het gaat maar door en we blijven steeds opnieuw muziek maken. Uiteindelijk zijn er maar twaalf tonen, je zou denken dat we op een gegeven moment wel uit gecomponeerd zijn. Maar we zijn nooit klaar. Als je alleen al kijkt naar het verschil hoe ze in India muziek maken of in Azië; dat is allemaal verschillend.’
Herinnering
Tenslotte vertelt Jaap Zwart over een tragedie binnen zijn gezin: ‘Mijn tweede dochter had zware epileptische aanvallen. Ze is slechts 38 jaar geworden. Het was de gewoonte dat ik elke zaterdag met haar Psalemn zong, in haar kamertje. Toen ze steeds zieker en zieker werd, dacht ik: misschien moet ik het eens opnemen. Dat hebben we uiteindelijk in de kerk in Harderwijk gedaan. Daar is een opname van gemaakt. Vorig jaar december is ze overleden, dus dat is goud waard. We hebben haar stem nog. Een mooiere herinnering kun je niet hebben. Ik ben heel dankbaar wat ik allemaal heb mogen doen. Ik ben net gestopt met lesgeven op het conservatorium. De muziek gaat gewoon door. Ik zal me niet vervelen.’
Geschreven door
Esther Tims-Van Helden
